Phật Học Phổ Thông quyển 3
Tác giả : Hòa thượng Thích Thiện Hoa
Nhà xuất bản :
Bài Thứ 8. PHẦN CHÁNH TÔN (tt)
48.PHẬTPHÁCÁICHẤP”BỔTÁTCÓĐỘSANH”[^]
Phậtdạy:”TuBồĐề!nếuBồTátcònchấpmìnhhoáđộvôsốchúngsanhthìkhôngphảilàBồTát.Tạisaovậy?vìthậtrakhôngcómộtphápgìgọilàBồTát.BởithếnênPhậtnói:”Tấtcảcácphápkhôngngã,khôngnhơn,khôngchúngsanhvàkhôngthọgiả”.
LƯỢCGIẢI
ĐoạnnàyPhậtdùngTríhuệBátNhãphátrừcáichấp”thậtcóBồTát,thậtcóđộsanh”vàPhậtdạy:”Cácphápđềugiả,khôngcóbốntướng”.
ĐúngtheotinhthầnkinhBátNhã,thìphápnàohayviệclàmnàocủaBồTát,hợpvớitánhBátNhãchơnkhông,thìphápđóhayviệclàmđómớilàthật.
NếuBồTátcònchấpcómìnhđộsanhtứclàBồTátcònnhơn(ngườiđượcđộ)ngã(mìnhđộ)v.v…thìkhônghợpvớitinhthầnBátNhã,nênkhôngphảilàBồTát.Đâylàlầnthứhai(lầnthứnhứtởđoạn3)Phậtphácáichấp”BồTátcóđộsanh”.
VìBồTáthợpvớitánhBátNhãchơnkhông,nênPhậtdạy:”KhôngcómộtphápgìgọilàBồTát”.CũngvìcácpháphợpvớitánhBátNhãchơnkhông,nênPhậtdạy:”Tấtcảcácphápđềukhôngngã,khôngnhơn,khôngchúngsanhvàkhôngthọgiả”.
***
49.PHẬTPHÁCÁICHẤP”BỔTÁTCÓLÀMTRANGNGHIÊMCÕIPHẬT”[^]
Phậtdạy:”TuBồĐề!NếuBồTátchấprằng:”TalàmtrangnghiêmcõiPhật”,thìkhôngphảilàBồTát.Tạisaovậy?NhưLainói:”BồTátlàmtrangnghiêmcõiPhật,màkhôngchấpmìnhcólàmtrangnghiêmcõiPhật,mớithậtlàtrangnghiêmcõiPhật.
Tómlại,nếuBồTátkhôngcònchấpngãchấppháp,NhưLaimớigọilà”thậtBồTát”.
LƯỢCGIẢI
ĐoạnnàyPhậtdạy:BồTátkhôngcònchấpngã,chấppháp,phảihợpvớitánhBátNhãchơnkhông,mớiphảithậtlàBồTátvàmớiphảilàtrangnghiêmcõiPhật.Đâylàlầnthứhai(lầnthứnhứt,xemđoạn16)Phậtphácáichấp”BồTátcótrangnghiêmcõiPhật”.
BồTátlàmtrangnghiêmcõiPhật,màkhôngchấpminhcólàmtrangnghiêm,nhưthếmớithậtlàtrangnghiêmcõiPhật.Tráilại,nếuBồTátchấpmìnhcólàmtrangnghiêmcõiPhật,tứclàBồTátcònchấpngã(talàm)chấppháp(cõiPhật),khônghợpvớitinhthầnBátNhã,thìkhôngphảilàtrangnghiêmvàcũngkhôngphảilàBồTát.
Tómlại,Phậtdạy:”NếuBồTátnhậpvàoBátNhãchơnkhông,khôngcòncácvọngchấpngã,pháp,thìNhưLaimớigọilàthật”BồTát?.
NgàiXuyênThiềnsưlàmbàitụngtómtắtlạiýnghĩatrên,nhưsau:
Nguyênvăn(dịchâm):
Tábàsamtửbáibàmôn
Lễsốchâutruyềndĩthậpphần
Trúcảnhtảodai,trầnbấtđộng
Nguyệtluânxuyênhảithuỷvôngần.
Dịchnghĩa:
Mượnáotràngbàđểlạybà
Lễrồi,áotrảlạichobà
Bóngtrúcquétsân,trầnchẳngđộng
Vừngtrăngxuyênbiển,nướckhôngxao.
ĐẠIÝBÀITỤNG
Bàikệnàynóivềlý”vôtrụvôtướng?củakinhBátNhã,BồTátlàmtrangnghiêmcõiPhật;cũngnhưngườimượnáotràngcủabàđểlạybà.NhưngBồTátkhôngchấpcótrangnghiêmcõiPhật;nhưngườilạyrồitrảáo,khôngcòngiữlạivếttíchgìcả.
BồTátđộsanhhaylàmcácPhậtsựmàkhôngthấycómìnhđộvàchúngsanhđượcđộv.v…cũngnhưbóngtrúcquétbụi,tiasángcủavừngtrăngxuyênbiển;bụitrầnkhôngđộngmànướccũngkhôngdợn.
***
50.PHẬTCÓĐỦNĂMLOẠICONMẮT[^]
Phậthỏi:”TuBồĐề!NhưLaicónhụcnhãnkhông?”TuBồĐềthưa:”BạchthếTôn!NhưLaicónhụcnhãn”.
“TuBồĐề!NhưLaicóthiênnhãnkhông?”
“BạchThếtôn!NhưLaicóthiênnhãn”.
“TuBồĐề!NhưLaicóHuệnhãnkhông?”
“BạchThếtôn!NhưLaicóHuệnhãn”.
“TuBồĐề!NhưLaicóPhápnhãnkhông?”
“BạchThếtôn!NhưLaicóPhápnhãn”.
“TuBồĐề!NhưLaicóPhậtnhãnkhông?”
“BạchThếtôn!NhưLaicóPhậtnhãn”.
LƯỢCGIẢI
Đoạnnàyphácáichấp”PhậtvàBồTátkhôngthấychihết”.
MụcđíchcủakinhBátNhãlàphảipháhếtcácvọngchấp,thìchơntâmhayPhậttánh(BátNhã)mớihiện.Bởithếnên,chấp”có”đãbịbác,màchấp”không”cũngbịbác.
Từtrướcđếnđây,Phậtđãnhiềulầnphávềchấpcó.Nhưnói:”BồTátphảikhôngthấycómìnhđộsanh,khôngthấycóchúngsanhđượcđộ.BồTátkhôngthấymìnhlàmtrangnghiêmvàkhôngthấycõiPhậtđượctrangnghiêmv.v…”
Sợngườichấp:”…nhưthếthìchưPhậtvàBồTátkhôngthấychihết”,nênđếnđoạnnày,PhậtmớihỏiôngTuBồĐề:”NhưLaicónămmónnhãnkhông?”.ÔngTuBồĐềthưa:”NhưLaicóđủnămmónnhãn”;nghĩalàcóđủnămloạiconmắt,nênNhưLaithấytấtcả.
GIẢIDANHTỪ
1.Nhụcnhãn:Conmắtthịtcùaphàmphu,chỉthấytrongphạmvinhỏhẹp;nếubịvậtgìchengănthìkhôngthấy.
2.Thiênnhãn:Conmắtcủachưthiên,dotuthiềnđịnhhoặcsanhlêncáccõitrời,mớiđượcconmắtnày.Thiênnhãnthấyđượcxavàthấusuốttấtcả,khôngbịvậtgìlàmchướngngại.
3.Hụênhãn:ConmắtTríhuệ.Huệnhãnchỉthấy”ngãkhông”;nghĩalàchúngsanhkhôngthật,chỉdongũuẩnvàtứđạihoàhợp.HàngThinhvănvàDuyêngiácmớicóHuệnhãn.
4.Phápnhãn:Conmắtthấysuốttấtcảcácpháp.BồTátđặngphápnhãn,thất”ngãpháp”,đềukhông;nghĩalàBồTátkhôngnhữngrõthấungã,nhơn,chúngsanhvàthọgiảđềukhông,màcũngrõthấutấtcảcácphápđềukhôngthật,chỉdocácduyênhoàhợpsanh.
5.Phậtnhãn:ConmắtPhật.Phậtthấybiếttấtcảcácpháptrongthếgianvàxuấtthếgian.Phậtthấyhoàntoànviênmãn,dùhằngsathếgiới,vôlượngchúngsanh.Phậtcũngđềuthấyvàbiếttấtcả.
Tómlại,Phậtcóđủ5conmắt;BồTátcó4conmắt;Nhịthừacòn3;phàmphuchỉmột;chưthiêncó1hoặc2.
Cổnhơnlàmbàitụngnóivềngũnhãnnhưsau:
Dịchâm(nguyênvăn):
Thiênnhãnthôngphingại
Nhụcnhãnngạiphithông
Phápnhãnphiquántục
Huệnhãnliễutríthông
Phậtnhãnnhưthiênnhựt
Chiếudịthểhoànđồng.
Dịchnghĩa:
MắtTrờithấythôngsuốt
MắtThịtthấycóngại
MắtPhápthấyphápkhông
MắtHuệthấyngãkhông
MắtPhậtthấttấtcả
Muônphápđồngnhứtthể.
***
51.PHẬTTHẤYBIẾTHẾTTÂMNIỆMCỦACÁCCHÚNGSANH,TRONGHẰNGSATHẾGIỚI[^]
Phậthỏi:”TuBồĐề!Cátỏtrongsonghằng,NhưLaicógọilàcátkhông?”.
TuBồĐềthưa:”BạchThếTôn!NhưLaicũnggọilàcát”.
Phậthỏi:”NhưmộtsôngHằngcóvôsốcát,rồilấymỗimộthạtcát,đểthídụmộtsongHằng,thìcóvôsốsôngHằng.Trongvôsốsônghằng,mỗimộtsôngHằnglạicóvôsốcátnữa,rồiđemvôsốhạtcáttrongvôsốsôngHằngđó,lạithídụnữa,mỗimộthạtcátlàmộthạtcátcủaPhật(Đạithếgiới).Nhưthế,thếgiớicủaPhậtcónhiềukhông?”.
TuBồĐềthưa:”BạchThếTônnhiềulắm”.
Phậtdạy:”TuBồĐề!Tấtcảchúngsanhởtrongvôsốthếgiớinhưvậy,cóbaonhiêutâmniệm,NhưLaiđềuthấybiếttấtcả”.
Phậtdạytiếp:”TuBồĐề!NhưLainóitâm,khôngphảithậtcótâm,chỉgiảgọilà”tâm”.Tạisaovậy?_Vìtâmquákhứtìmkhôngđược,tâmhiệntạitìmkhôngđược,tâmvịlaicũngtìmkhôngđược”.
LƯỢCGIẢI
Đoạnnaytiếpvớiđoạntrên(50),NhưLaicó5conmắt,nênNhưLaithấybiếtvôcùngthếgiớivàvộtậnchúngsanh.
Trongvôsốthếgiới,mỗithếgiớicóvôsốchúngsanh,mỗichúngsanhcóbaonhiêutâmniệm,NhưLaiđềuthấybiếttấtcả.
Vừanóiđến”tâm”,sợchúngsanhvọngchấp”cótâm”màkhôngnhhậpđượcKimCangBátNhã,nênPhậtliềnphá:”NhưLainói”tâm”khôngphảithậtcótâm,chỉgiảgọilà”tâm”.
Phậtgiảithíchthêm:Vìtâmquákhứđãdiệt,tâmvilaichưađến,tâmhiệntạikhôngdừngtrụ,nêntrongbađờitìmtâmkhôngthểđược.
Thuởxưa,NgàiHuệKhả(NhịTổ)đếncầuTổĐạtMa(SưTổ)vềphápantâm(xen”bảnđồtuPhật”tập4).
TổĐạtmahỏi:”Ôngđếnđâyđểlàmgì?”.
NgàiHuệKhảthưa:”BạchTổSư!Conđếnđâyđểcầuphápantâm”.
TổĐạtMahỏi:”Quákhứtâmbấtđắc,hiệntạitâmbấtkhảđắc,vịlaitâmbấtkhảđắc,vậyôngmuốnancáitâmnào?”.
NgàihuệKhảthưa:”Trongbathời(quákhứ,hiệntạivàvịlai)contìmtâmđềukhôngthểđược”.
TổĐạtMadạy:”tađãantâmchoôngrồi”.NgàihuệKhảliềntỏngộ.
NgàiXuyênThiềnsưcólàmbàikệnóivềbatâm
Nguyênvăn(dịchâm):
Tamtếcầutâm,tâmbấtbiến
Luỡngnhãnynhiênđốilưỡngnhãn
Bấttudikiếmkhắcchutầm
Tuyếttuyệtphonghoathườngkiếndiện
Dịchnghĩa:
Haimắttrơtrơchỉngóchăm
Tìmmãibađờichẳngthấytâm
Tuyếtnguyệtphongbathườngđốidiện
Kiếmrơihàtấtkhắckhetầm
LƯỢCGIẢIVÀĐẠIÝ
Thuởxưa,cóngườiđithuyềnlàmrơicâykiếmdướisông.Ngườiấyliềnlấydaokhắcbethuyền,đểchờthuyềnđậunghỉsẽtìm.Đếnkhithuyềnđậu,ngườiấyxuốngsôngmòhoàikhôngđượckiếm.Anhtathắcmắc:”Câykiếmmớirớt,tôikhắcthuyềnlàmdấungaychỗnày,saotìmhoàikhôngđược”.
Ngườitríthấyvậybảo:”Anhdạiquá!Kiếmrớthồinãy,thìanhphảitìmngaychỗhồinãyvàtạichỗđó;chớđợiđếnbâygiờ,đãkhácchỗrồi,thìlàmsaotìmđược”.
Cũngthế,ngườituhànhphảitrựcngộbảntâmmình.Nếucònmóngtâmđểtìmtâmởđâuđâu,thìkhôngbaogiờtìmđược;vìtâmquákhứđãdiệt,tâmhiệntạikhôngdừng,tâmvịlaichưađến.
Tómlại,đạiýbàitụng:
Nhữngcảnhvậtthiênnhiên,nhưtuyếttrong,trăngsáng,giómát,hoatươiởtrướcmắt,d8èubiểulộbảnthểchơntâmthườngtrú.Hànhgiảphảitứcnơimuônvậtđómàtrựcngộbảntâmmình,cầngìphảitìmđâuxa.Nếuhànhgiảkhôngtrựcngộ,màcứlotìmtâmquákhứ,hiệntạivàvịlai,thìcũngnhưngườikhắcdấulênthuyềnđểmòkiếm,khôngbaogiờmòđược.
***
52.PHẬTPHÁCÁICHẤP”PHƯỚCĐỨCNHIỀU”[^]
Phậtdạy:”TuBồĐề!Nếucóngườidùng7mónbáu,đựngđầytrongmộtĐạithếgiới(mộtnghìntriệuthếgiớinhỏ)đembốthí,ngườinàyđượcphướcđứckhông?”.
TuBồĐềthưa:”nếuchấpphướcđứcnàythậtcó,thìNhưLainóiphướcđứcnàykhôngnhiều.Khôngchấpphướcđứcnhiều,NhưLaimớinói”đặngnhiềuphướcđức”.
LƯỢCGIẢI
Nếuđemtânchấptướngmàlàmviệcphướcđức,thìphướcđứcđóthànhhữuvihữulậu;dầucónhiềubaonhiêucũngcóngàycùngtận.Tráilại,nếuđemtâmvôtướng(khôngcầudanh,cầulợi,khôngchấpnhơn,chấpngãv.v…)màlàmviệcphướcđức,thìphướcdứcnàythuộcvềvộlậuthanhtịnh,hợpvớitánhBátNhãchơnkhông(chơntâm)dùlàmít,nhưngphướcđứcvôcùngtận.
Thuởxưa,TổĐạtMađếnTrungHoatruyềnđạo.VuaLươngVõĐếđemviệcbốthílàmphước,đúcchuông,tạotượngvàlập72cảnhchùav.v…đểhỏiTổĐạtMa.Trongcâuhỏicótánhcánhkhoekhoangchấptướng.
Vuahỏi:”Trẫmlập72cảnhchùa,đúcchuông,tạotượng,tukiều,bồilộv.v…phướcđứccónhiềukhông?”.
Trảlớiđúngtheotinhthần”vôtrụ,vôtướng”củakinhBátNhã,TổĐạtManói:”Khôngcóphướcđức”.VuaLươngVõĐếvìtrìnhđộquákém,khônghiểuđượclờicủaTổdạy,nênnghirằngkhôngphảiTổ,lạiđemdângthuốcđộcchoTổĐạtMauống…(xemquyển”TổĐạtMa”,doHươngĐạoxuấtbản).
NgàiXuyênThiềnsưtảvềcảnh:khicácmâyvôminhvọngchấphết,thìmặttrăngTríhuệBátNhãhiệnra,bằnghaicâunhưsau:
Nguyênvăn(dịchâm):
Vôhạndãtâmphongquyểntận
Nhứtluâncônguyệtchiếuthiêntâm
Dịchnghĩa:
Giócuốnmâyđenvềbiểncả
Mộtvừngtrăngsánggiữatrờikhông
***
53.PHẬTPHÁCÁICHẤP”THẤYSẮCTHÂNVÀTƯỚNGTỐTCỦAPHẬTLÀTHẤYPHẬT”[^]
Phậthỏi:”TuBồĐề!ôngcóthểchothấysắcthâncủatađâylàthấyđượcPhậtkhông?”.
TuBồĐềthưa:”BạchThếTôn!KhôngthểchothấysắcthâncủaPhậtlàthấyđượcPhật.Taisaovậy?VìNhưLainóisắcthân,khôngphảithậtsắcthân,chỉgiảgọilàsắcthân”.
Phậthỏitiếp:”TuBồĐề!ôngcóthểchothấycáctướngtốt(32tướngtốt,80vẻđẹp)củatađâylàthấyđượcPhậtkhông?”.
TuBồĐềthưa:”BạchThếTôn!khôngthểchothấycáctướngtốtcủaPhậtlàthấyđượcPhật.Tạisaovậy?VìNhưLainícáctướngtốt,khôngphảithậttướngtốt,chỉgiảgọilàtướngtốt”.
LƯỢCGIẢI
ĐoạnnàyPhậtdùngTríhuệKimCangBátNhãphátrừcáichấp:”ThấysắcthânvàtướnghảocủaPhậtláthấyđượcPhật”.Đâylàlầthứba(lầnthứnhứtvànhìởđoạn7và25)PhậtphácáichấpvềviệcthấyPhật.
KinhKimCang,Phậtdạy:”Phàmsởhữutướng,giaithịhưvọng”(phàmcáigìcóhìnhtướngđềulàhưdối).
SắcthâncủaPhật,dobốnđạihoàhợpgiảtạorathântướng,nênthântướngcủaPhậtcũnghưvọngkhôngthật,chỉgiảgọilàthânPhật.
Rồitừtrênthântướng,dobốnđạigiảtạo,lạisanhranhiềutướng,nhữngtướngấycũnghưvọngkhôngthật,chỉgiảgọilà32tướngtốtvà80vẻđẹp.
Đếnlúchoànthànhnhiệmvụđộsanh,Phậtthâuthầnnhậpdiệt,xảthântướngtứđạiđểvàocõiNiếtbàn,thìxácthânvà32tướngtốt,dotứđạigiảhợpcủaPhậtcũngthaoluật”sanh,trụ,dị,diệt”màbiếnđổi.Lúcbấygiờkhôngcòncáigìđểgọilàsắcthânvàtướngtốt.
BởithếnênPhậtdạy:”Khôngphảisắcthân,chỉgiảgọisắcthân;khôngphảitướngtốt,chỉgiảgọilàtướngtốt”.VìthếnênôngTuBồĐềthưa:”KhôngthểchothấysắcthânhaythấytướngtốtcủaPhậtmàcholàthấyđượcPhật”.
***
54.PHẬTPHÁCÁICHẤP”NHƯLAICÓTHUYẾTPHÁP”[^]
Phậtdạy:”TuBồĐề!Ôngchớnênnghĩrằng:”NhưLaicóthuyếtpháp”.Tạisaovậy?NếungườinàokhônghiểulờicủaPhậtdạy,lạinóirằng:”NhưLaicóthuyếtpháp”,thìngườiấykhinhbángPhật”.
TuBồĐề!NhưLainói:”Thuyếtpháp,tứclàkhôngcóphápgìcóthểnóiđược,mớigọilàthuyếtpháp”.
LƯỢCGIẢI
ĐoạnnàyPhậtdùngTríhuệKimCangBátNhãphátrừcáichấp”NhưLaicóthuyếtpháp”.Đâylàlầnthứ3,Phậtphácáichấpvề”NhưLaicóthuyếtpháp”(lầnthứnhứtởđoạn11và23)
Nếungườinàochấp:”Phậtcóthuyếtpháp”,thìngườiđócònchấpngã(Phật)vàchấppháp(thuyếtpháp).ĐemtâmvọngchấpngãphápcuảphàmphumàsuynghĩluậnbànđếnchánhphápcủaPhật,thìchánhphápcủaPhật,trởthànhvọngchấpcủaphàmphu.NgàiXuyênThiềnsưnói:”Tànhơnthuyếtchánhpháp,chánhpháptứcquità”(ngườitànóiphápchánh,phápchánhtrởthànhtà).BởithếnênPhậtnói:”ngườiđókhinhbángPhật”.Vìhọkhôngnhậpđược”lýKimCangBátNhã”,nênPhậtnói:”HọkhônghiểuđượclờicủaPhậtdạy”.
ĐứcLãoTửnói:”Đạomàcóthểnóiđược,thìkhôngphảithậtlàĐạo(Đạokhảđạo,phithườngđạo)”.Cũngđồngmộtýnày,ĐứcPhậtdạy:”Khôngcóphápgìcóthểnóiđược,mớigọilàthuyếtpháp”.
Phậtnóibàikệnhưsau:
Nguyênvăn(diịchâm):
Thịtùngthànhđạohậu
ChungchíBạtđềhà
Ưthịnhịtrunggian
Vịthườngthuyếtnhứttự
Dịchnghĩa:
Từkhimớithànhđạo
ĐếnlúcnhậpNiếtbàn
Trongkhoảngthờigianấy
Takhôngnóimộtchữ.
ĐẠIÝBÀIKỆ
Bàikệnày,nóivềlýkinhBátNhã.Cổnhơndạy:”vôthuyếtvôvănchơnBátNhã”,(khôngnóiBátNhãvàkhôngngheBátNhã,mớithậtlànóiBátNhãvàngheBátNhã),(xinđộcgiảxemlạiđoạngiải11và23).
***
55.PHẬTPHÁCÁICHẤP”THẬTCÓCHÚNGSANH”[^]
Khiđó,ôngTuBồĐềthưaPhật:”BạchThếTôn!Đờisau,nếucóchúngsanhnàongheđếnkinhBátNhã,khôngbiếthọcóthểtinđượckhông?”.Phậtdạy:”TuBồĐề!Chúngkia,khôngphảichúngsanh,cũngkhôngphảiphichúngsanh.Tạisaovậy?NhưLainóichúngsanh,thậtkhôngphảichúngsanh,chỉgiảgọilàchúngsanh”.
LƯỢCGIẢI
ĐoạnnàyPhậtdùngTríhuệKimCangBátNhãphácáichấp”thậtcóchúngsanh”.TrongtánhBátNhãchơnkhôngthìngãvàphápđềukhông,bốntướngchẳngcòn.
Bốntướngđãkhông,ngãchấpchẳngcòn,thìđâucógìlàchúngsanhhayphichúngsanh.Đãkhôngphảichúngsanhhayphichúngsanh,thìcógìlàtinhaykhôngtin.ĐúngtheotinhthầnkinhBátNhã,nếucònphânbiệtvọngchấp,thìkhôngphảilàthật.BởithếnênPhậtdạytiếp:”NhưLainóichúngsanh,khôngphảithậtchúngsanh,chỉgiảgọilàchúngsanh”.
NgàiPhóĐạisĩlàmbàitụng,đểtómtắtlạiđoạnnày,nhưsau:
Nguyênvăn(dịchâm):
Chúngsanhdữthọgiả
Uẩnthượnglậphưdanh
Nhưquimaobấtthật
Tợthốgiácvôhình
Dịchnghĩa:
Ngã,nhơn,chúngsanhvàthọgiả
Trênnămuẩnchỉcógiảdanh
Nhưlôngrùakhôngcóthậthể
Tợnhưsừngthỏchẳngcóhình.
ĐẠIÝBÀITỤNG
Tấtcảcácpháptrênnămuẩnnhưngã,nhơn,chúngsanhvàthọgiảv.v…đềukhôngthậtcó,nhưlôngrùa,sừngthỏ,chỉcógiảsanhmàthôi.
